De laatste jaren zijn biotoopaquaria alsmaar populairder geworden. Fans van exotische vissen, schelpdieren en plantenliefhebbers creëren thuis hun mini-ecosystemen. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan het nabootsen van hun natuurlijke habitat en de correcte waterwaarden. Jammer genoeg zijn er ook veel mensen geïnteresseerd die het concept van biotoopaquaria niet helemaal begrijpen.

Om beter te begrijpen wat een biotoopaquarium nu eigenlijk is, raden we jullie aan om eens voor een tijdje onder te duiken in de wondere wereld van de onderwaterbiotopen. Er zijn maar weinig mensen die beseffen hoe mooi die wel zijn. Speciale camera’s laten ons tegenwoordig toe om even scherpe beelden van onderwater landschappen te nemen, als deze boven water.

Helaas worden elk jaar duizenden biotopen op onze planeet vernietigd. We dreigen veel aquatische soorten nooit meer in hun natuurlijke omgeving zien en zelfs niet meer in aquaria. Onze taak is om zoveel mogelijk informatie te verzamelen en te delen en zo een klein steentje bij te dragen aan de bescherming van bedreigde biotopen. Sinds 2011 zijn we gestart met de Biotope Aquarium Design Contest. Hiermee willen we nieuwe aquarianen tonen hoe ze op een correcte manier vissen in een aquarium kunnen houden. Velen van jullie kunnen hun steentje bijdragen door onderzoek te doen en deel te nemen aan onze wedstrijd.

BIOTOOP, VERSPREIDINGSGEBIED VAN SOORTEN EN ECOSYSTEEM

Laten we eens een de belangrijkste wetenschappelijke termen onder de loep nemen. Zit er niet mee in als je deze niet direct begrijpt. Dit is een educatief en spannend leerproces waarbij later alles duidelijker zal worden.

Laten we er even een voorbeeld bij halen. Het verspreidingsgebied van De Oscar (Astronotus ocellatus) ligt in de Zuid-Amerikaanse riviersystemen van de Amazone, Orinoco, Oyapok,… Oscars leven in verschillende biotopen, elk met hun unieke karakteristieken, maar ook gelijkenissen. Bijvoorbeeld plaatsen met drijfhout of dichtbeplante oevers in rivieren of kreekjes met trage stroming.

Beschrijving van de figuren: in een watersysteem kunnen er verschillende biotopen voorkomen met verschillende milieucondities en levensgemeenschappen. Bijvoorbeeld: 1. Een biotoop van een snelstromend riviertje met fris en zuurstofrijk water. 2. Een biotoop van de oeverzone van een meer, bezaaid met drijfhout en bladeren en een lage pH. 3. Een biotoop van de ondiepe delen van een rivier met een modderbodem, bedekt met waterplanten. 4. Een biotoop met sand en stenen en een hoge gH.

Elke soort en zijn verschillende populaties hebben voorkeuren voor habitatcondities: substraattype, lichtintensiteit, stroomsnelheid, temperatuur, chemische samenstelling van het water, voedselstrategie, competitie met predatoren. Alle deze voorkeuren samen vormen een biotoop. We moeten er ons echter bewust van zijn dat alles in de natuur evolueert. Natuurlijke variatie door het weer of menselijke interventies kunnen deze tijdelijk of definitief veranderen. Sommige vissen migreren binnen hun verspreidingsgebied, interageren met een brede waaier aan andere organismen en in verschillende biotopen. Anderen zijn lange perioden van hun leven sedentair, maar migreren als ze ouder worden (bijvoorbeeld om te paaien).

Het is dus duidelijk dat als we over een biotoop spreken, we niet enkel een plaats op de wereldkaart moeten aanduiden, maar ook een woordje uitleg moeten geven over de milieuomstandigheden van de organismen die daar leven.

WEERGAVE VAN EEN NATUURLIJK BIOTOOP IN HET AQUARIUM

Hoe moet een aquarium er uit zien? Levensvatbaar vanuit het perspectief van de bewoners, mooi en interessant om naar te kijken vanuit het perspectief van de mens. Deze basisregel is correct voor alle types van aquaria bij ons thuis. Maar welke karakteristieken heeft een biotoopaqaurium?

Natuurlijke biotopen uit alle uithoeken van de wereld zijn de thuis van vele van onze prachtige  vissen. Elk biotoop heeft zijn unieke eigenschappen en biedt een thuis voor levende organismen, specifiek voor dit gebied. Sinds duizenden jaren hebben de vissen en planten zich aangepast aan deze specifieke milieuomstandigheden.

Net zoals in de natuur bevat een aquarium een milieu en levende organismen. Onze taak is om zoveel mogelijk informatie over het natuurlijk biotoop te verzamelen en alle nodige condities na te bootsen in ons aquarium om op een succesvolle manier vissen en planten te kunnen houden.

Op het eerste zicht lijken bepaalde aquaria een biotoop, maar ze beantwoorden toch niet volledig aan de definitie. Enkele voorbeelden:

1. In een streekaquarium* leven aquatische organismen uit een bepaalde streek, zonder gebonden te zijn aan bepaalde milieucondities of een bepaald biotoop. Typische voorbeelden zijn een aquarium voor grote vissen uit de Amazone-rivier of Tanganyika-aquaria met vissen uit verschillende delen van het meer.
2. In een ecologisch aquarium* worden aquatische organismen geselecteerd op basis van hun milieu-eisen, zonder gebonden te zijn aan een bepaalde biotoop of streek. Bijvoorbeeld een aquarium met vissen die houden van koud water met sterke stroming of vissen die nood hebben aan schuilplaatsen tussen stenen en een hoge carbonaathardheid.
3. In een soortaquarium* worden de specifieke condities nagebootst voor een specifieke soort, zonder gebonden te zijn aan een bepaalde plaats of biotoop. Bijvoorbeeld een “zwart water” aquarium vol takken en blaadjes voor de Apistogramma agassizii.

*De termen zijn niet algemeen aanvaard en kunnen later nog veranderen.

EVALUATIECRITERIA VOOR BIOTOOPAQAURIA

Een aquarium is een artificieel ecosysteem, bestaande uit een biotoop (de omgeving) en een levensgemeenschap. De selectie, combinatie en overeenkomst in vergelijking met een natuurlijk biotoop dient gebaseerd te zijn op onderstaande criteria:

1. Overeenkomst qua omgeving: de gekozen decoratie en het substraat moeten lijken op deze van het beschreven biotoop.
   
2. Overeenkomst qua levende organismen: de gekozen planten, vissen en andere dieren moeten dezelfde zijn als in het specifieke biotoop. Ze mogen wildvang of nakweek zijn, maar enkel in de natuurlijke vorm en kleur. Niet natuurlijke kleuren worden niet toegelaten. Het gebruik van cosmopolitische en invasieve soorten is toegestaan maar moet specifiek verantwoord worden in de omschrijving van het aquarium.
3. Milieukwaliteit: de eigenschappen van de decoratie, substraat en hoe deze in het aquarium gebruikt worden moet overeenkomen met de noden van de aqautische organismen. Bijvoorbeeld niet overdrijven met de hoeveelheid rotte bladeren en algen, schuilplaatsen voor cichliden,…
4. De kwaliteit van de levende organismen: vissen, planten en invertebraten moeten er gezond uit zien. De hoeveelheid moet geschikt zijn voor het aquarium en de balans moet in het oog worden gehouden. Voederdieren zijn toegestaan, maar dit moet specifiek vermeld worden in de beschrijving én overeenkomen met het biotoop.
5. De plaatsing van de verschillende componenten: decoratie en substraat moeten een natuurlijke aanblik geven, alsof het lijkt dat je je in een onderwaterbiotoop bevindt. Het moet er harmonieus uitzien, zowel vanuit natuurlijk als esthetisch perspectief.
6. Samnestelling van de levende organismen: vissen moeten zich natuurlijk gedragen en de aangeboden niches gebruiken. Planten moeten geplaatst worden en groeien zoals ze dat in de natuur doen.

Als je jouw werk wil tonen in de Biotope Aquarium Design Contest, moet je de correcte naam van het biotoop en een correcte omschrijving maken. De kwaliteit van de foto’s is eveneens belangrijk. Verstop de techniek, maak de ruiten mooi. Voor de hoofdfoto is het belangrijk dat alle vissen erop te zien zijn. Dit zal je helpen om een goede plaats te behalen!

Het concept, zoals omschreven in het artikel zal elk jaar geanalyseerd en – indien nodig – aangepast worden. We staan altijd open voor samenwerking en willen iedereen omarmen die willen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van biotoopaquaristiek. Als jullie ideeën hebben, aarzel niet om ons te contacteren: contact@biotope-aquarium.info